Succesvol studeren
Succesvol studeren

Succesvol studeren

We willen allemaal dat studenten op tijd hun diploma halen. Maar we zien ook studenten die het echt in zich hebben, maar toch vastlopen. Ze stoppen met de opleiding of ze doen er veel langer over. Wat kunnen wij doen om ervoor te zorgen dat zo min mogelijk studenten uitvallen of vertraging oplopen? Elke student een programma aanbieden dat voor hem te doen is: dat studeerbaar is.

Studiesucces is een urgent vraagstuk. Net als veel andere onderwijsinstellingen is Zuyd Hogeschool op dit terrein actief. Enkele jaren geleden ontstond er momentum binnen onze hogeschool voor een andere aanpak. Tot dan toe waren opleidingen binnen Zuyd vooral individueel bezig met maatregelen om studie-uitval en –vertraging te verminderen. Ondanks veel gedrevenheid resulteerde dat doorgaans niet in duurzame en aantoonbare verbeteringen.

De voortdurende landelijke discussie over rendementen en het feit dat studenten terecht steeds kritischer worden over hun onderwijs, deden ook een duit in het zakje. Ons College van Bestuur (CvB) heeft toen de keuze gemaakt niet verder te gaan met het bekostigen van projecten van afzonderlijke opleidingen. Het CvB wilde een programmatische aanpak en het lectoraat werd hierin betrokken en kreeg het verzoek om een onderwijskundige onderbouwing te formuleren. Hieronder in vogelvlucht de belangrijkste lessen die we hebben getrokken uit het creëren van die onderwijskundige onderbouwing:

Kies voor wetenschappelijke evidentie
Bij het formuleren van de onderwijskundige onderbouwing is gekozen voor evidentie over studiesucces. Het internet wemelt van allerlei goedbedoelde opvattingen maar we kozen uitsluitend voor bronnen waarin aannemelijk werd gemaakt dat interventies ook daadwerkelijk tot meer aantoonbaar studiesucces ging leiden.

Kies voor focus op studeerbaarheid
Er zijn tal van studies bekend waarin de invloed van studentkenmerken (zoals vooropleiding, sociaal-economische status) op studiesucces wordt onderzocht. Wij kozen er voor om alleen die bronnen te bestuderen waarin het ging om de vraag wat een opleiding kan doen om studenten succesvol te laten studeren. Dus onze focus was op de studeerbaarheid van de opleiding.

Niet één interventie is zaligmakend
Het verbeteren van de studeerbaarheid van een opleiding zodat studenten meer studiesucces kunnen ervaren, is een complex vraagstuk. Er zijn meerdere factoren die een rol spelen en het is niet realistisch om te denken dat een enkele interventie het verschil gaat maken. Het gaat altijd om een set van interventies.

Blijf alert op je focus
Gaandeweg het proces waarin we zochten naar een onderwijskundige onderbouwing werd het lastig om de focus op studeerbaarheid te houden. Er waren collega’s die er voor hebben gepleit de focus te verbreden naar doceerbaarheid en organiseerbaarheid. Dat heeft voor wat hoofdbrekens gezorgd maar, zoals adviseur Annemarie Mars het ooit prachtig verwoordde: "je moet geen duizend dingendoekje willen opleveren". Juist door primair de focus op studeerbaarheid te houden, kregen we ook de diepgang en de scherpte in de formuleringen die nodig zijn voor de onderbouwing van een programma.

Werk samen
Je zou kunnen denken dat het formuleren van die onderwijskundige onderbouwing in hoge mate een individuele activiteit is geweest. Het tegenovergestelde is echter het geval geweest. Juist om er voor te zorgen dat er een onderbouwing komt die iedereen begrijpt, die enthousiasme teweegbrengt, is het van belang om met meerdere collega’s in een iteratief proces feedback te verzamelen om de juiste toon en woordkeuze te vinden.

Neem de tijd
Het creëren van onderwijskundige onderbouwing is gebaat bij rust en reflectie. Tegelijkertijd ervaart iedereen de druk om liever vandaag nog dan morgen aan de slag te gaan met het verbeteren van het studiesucces. Van belang is om niet te bezwijken voor die druk maar de tijd te nemen die nodig is.

Denk goed na over de vorm
We hebben veel aandacht besteed aan de vorm waarin we de onderwijskundige onderbouwing met onze collega’s willen delen. Uiteindelijk zijn wij uitgekomen op de metafoor van de sleutel en hebben we de onderwijskundige onderbouwing in vijf sleutels verwoord in een kort document. We merken dat op deze manier iedereen binnen Zuyd hier kennis van kan nemen waardoor de sleutels een bekend en geaccepteerd begrip worden.

Lees meer Lees minder

Programma

Het programma Succesvol Studeren heeft als ambitie te zorgen dat alle bacheloropleidingen binnen Zuyd in 2020 beschikken over een duurzaam studeerbaar curriculum, met als effect dat minder studenten uitvallen en vertraging oplopen. De studeerbaarheid van het curriculum is duurzaam in de zin dat ook elke (volgende) curriculumherziening resulteert in een studeerbaar curriculum.

In het programma gaan we op zoek naar barrières in het curriculum die studenten verhinderen om succesvol te studeren. Bijvoorbeeld omdat er te veel toetsen zijn of omdat het curriculum te versnipperd is. Een studeerbaar curriculum zal niet alleen onze studenten ten goede komen, maar biedt ook mogelijkheden om de enorme werkdruk van docenten te verlichten. En om financiële ruimte te creëren, want elke student die uitvalt maakt dat we minder geld kunnen besteden aan ons onderwijs.

Ondersteuning
Opleidingen worden ondersteund bij het meer studeerbaar maken van het curriculum door on-the-job begeleiding door Zuydmedewerkers die speciaal hiervoor zijn geselecteerd en opgeleid.

Vijf sleutels voor een studeerbaar curriculum

Er is veel onderzoek gedaan naar hoe je met je curriculum kunt zorgen voor studiesucces. De belangrijkste uitkomsten hebben we samengevat in vijf sleutels voor een studeerbaar curriculum. Deze sleutels zijn geen kader maar een advies. Zodat een docententeam precies die keuzes kan maken die passen bij hun opleiding. Je gebruikt ze om het gesprek aan te gaan over of je curriculum aan studeerbaarheid kan winnen. En waar. Zodat we de uitval en vertraging die we kunnen beïnvloeden, ook daadwerkelijk gaan verminderen.

De vijf sleutels zijn:

  1. Programmering
  2. Toetsing
  3. Actief leren
  4. Onderwijsklimaat
  5. Teamwerk

Bekijk ze allemaal in het filmpje

Boek Een ander hoe

De projectgroep heeft een boek geschreven over het programma Succesvol Studeren. Hoe ze in 2016 zijn gestart, waarom ze voor een programma hebben gekozen en hoe dat eruit zag. Hoe het van jaar tot jaar gelopen is. Hoe trots ze zijn op wat de opleidingen hebben bereikt. En vooral wat ze met vallen en opstaan hebben geleerd.

Download de e-pub of de pdf

Video's Succesvol Studeren

Het programma wordt weergegeven in drie filmpjes: 

Alle mensen die in de video’s aan het woord zijn hebben één ding gemeen: eigenaarschap. Dat eigenaarschap is niet bij toeval ontstaan, maar het is het resultaat van een doordachte aanpak met een lange adem. Er liggen drie elementen onder, die niemand in de video’s noemt, maar die voortdurend aan het werk zijn geweest: urgentie, leiderschap en ruimte

Urgentie
Het programma loopt in de beginfase vast omdat het curriculum teveel als een doel op zichzelf wordt gezien. We vinden een gedeelde urgentie in één definitie van studiesucces, waarin studiesucces een onverbrekelijk geheel vormt met het studeerbare curriculum. Daarmee kiezen we voor een focus op uitval en vertraging die we wel kunnen beïnvloeden. En hebben we een tegenkracht tegen uitdijen, want dat blijft voortdurend op de loer liggen. 

Het vinden van die gedeelde urgentie is ook het startpunt bij het begeleiden van opleidingen. Het kernteam maakt eerst kennis om te onderzoeken of er een match te vinden is tussen een behoefte van de opleiding en de focus van het programma. De uitdaging voor het kernteam is elke keer weer om weg te blijven bij de valkuil om de opleidingen een probleem aan te praten.

Het urgentiegevoel binnen de opleidingen krijgt vervolgens een stevige impuls door de inzet van de studeerbaarheidsscan. Samen duiken docenten in de beschikbare cijfers. Ze tellen onderwijseenheden en toetsen zoals ze in het OER staan. Studenten en docenten worden bevraagd op hun beeld van de studeerbaarheid van het curriculum.

Leiderschap
De directeuren zijn de leidende coalitie voor het programma. We steken veel tijd in het gesprek met hen om tot een gedeelde urgentie te komen en die te vertalen naar een programmaplan. Daar zijn sommige mensen sceptisch over. Volgens hen zouden we niet zo veel met de directeuren, maar met de docenten in gesprek moeten zijn.

Maar in de zomer van 2017 werpt dit proces zijn vruchten af. Mensen uit alle geledingen beginnen vragen te stellen en elke faculteitsdirecteur wil met één of meerdere opleidingen aan het programma deelnemen. Het is een bevestiging dat het sterk en aanwezig leiderschap vraagt om de condities te scheppen waarin de professional the lead kan nemen.

Ruimte
De strategie is om ‘moeten’ buiten het programma te houden. De sleutels zijn een advies, de keuze om als opleiding mee te doen aan het programma is vrijwillig, de begeleiding is vraaggericht, het kernteam adviseert en begeleidt. De druk om de sleutels tot kaders te maken en deelname verplicht te stellen is altijd weerstaan.

Maar de resultaatsturing op prestatie-indicatoren, van CvB naar de directeur naar de teamleider, was er altijd al. Daar blijft overeind staan dat het bereiken van doelen op het gebied van studiesucces niet vrijblijvend is. Het programma markeert ook de koerswijziging om opleidingen te ondersteunen met begeleiding in plaats van met middelen. Dit ‘moeten’ heeft weerstand gegeven, maar was cruciaal voor de verdere ontwikkeling van het programma.

Daarmee markeert het programma een andere balans tussen sturing en ruimte dan binnen Zuyd gebruikelijk was. De reden deze aanpak voor Zuyd gewerkt heeft, is dat het een tegenkracht vormde tegen de patronen die de verbetering van studiesucces tot dan toe in de weg hadden gestaan.

Het was een ander hoe.

Lees meer Lees minder
Succesvol Studeren deel 1: Hoezo anders?

Meer weten?

Neem contact op Ellen Domhof, ellen.domhof@zuyd.nl